Дания рақамли ҳукумат соҳасида қандай қилиб етакчига айланди?

Дания тажрибаси давлат секторидаги рақамли трансформация қандай амалга оширилиши кераклигига ёрқин намунадир. Қуйида Дания қандай қилиб рақамли давлатга айлангани ва бу стратегия қандай самара бергани ҳақида маълумот берамиз.

Даниянинг рақамли ютуқлари:

• БМТнинг 2018–2024 йиллар учун электрон ҳукумат бўйича глобал ҳисоботида 1-ўрин.
• ЕИнинг 2017, 2018, 2021 йиллардаги Рақамли иқтисодиёт ва жамият индексида 1-ўрин.
• Economist Impact журналидаги 2022 йилги Рақамли шаҳарлар индексида (Копенгаген) 1-ўрин.
• 2023 йилда Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилотининг рақамли ҳукумат индексида 2-ўрин.
• 2021 йилда даниялик интернет фойдаланувчиларнинг 93 фоизи электрон давлат хизматларидан фойдаланган.

Дания кичик мамлакат экани, аҳоли сони камлиги ва юқори солиқлар ҳисобига шундай ютуқларга эришган, деб ўйлаш мумкин. Аммо бу жараён аслида бир неча йил аввал бошланган ва босқичма-босқич режалаштирилган ислоҳотлар орқали амалга оширилган.

Даниянинг рақамли ҳукумат стратегияси

1999 йилда «Рақамли Дания: тармоқ жамиятига ўтиш» номли ҳукумат ҳисоботида мамлакат рақамлаштириш йўналишини аниқ белгилаб олди. Асосий мақсадлар қуйидагилар эди:

• Узлуксиз таълим: Ҳар бир фуқарога тармоқ орқали узлуксиз таълим имконини бериш.
• Рақамли маъмурият: 2003 йилгача Скандинавиядаги энг самарали рақамли давлат бошқарувини яратиш.

Бу стратегия асосида Дания ўз фуқароларини рақамлаштириш жараёнига тайёрлаб, самарали давлат хизматларини яратишга ва сиёсий-маданий жараёнларга интернетни фаол жалб қилишга эришди.

Ҳозирда рақамли ҳукумат агентлиги ҳар тўрт йилда янгиланган стратегияни эълон қилади ва давлат-хусусий шериклик асосида фаолият юритади.

Данияни етакчига айлантирган 6 та рақамли давлат хизмати

1. MitID — рақамли идентификация воситаси

MitID (Менинг идентификаторим) — давлат ва хусусий хизматларга кириш учун электрон идентификация воситаси. Фуқаролар банк, солиқ, тиббиёт ва бошқа тизимларга ушбу ID орқали киради.

• Аҳолининг (15 ёшдан катталар) 96,6 фоизи фаол фойдаланувчи.
• Ҳар ой 89 миллион транзакция.
• 83% фойдаланувчини қониқтиради.
• 89% фойдаланувчилар ўзини хавфсиз ҳис қилади.

2. Digital Post — рақамли почта хизмати

Данияда барча фуқаролар ва компаниялар расмий мактубларни Digital Post орқали қабул қилади. Бу мактублар юридик кучга эга. Хизматга MitID орқали кирилади.

• Аҳолининг 94% рақамли почтадан фойдаланади.

3. NemKonto — автоматик банк ҳисоб рақами

Ҳар бир фуқаро ва компания NemKonto (осон ҳисоб) рўйхатидан ўтади. Ҳукумат ҳар қандай тўловни (солиқ, нафақа ва ҳ.к.) автоматик равишда амалга ошира олади. Барча маълумотлар автоматик синхронлаштирилади.

4. Borger.dk — ягона давлат портали

Borger («фуқаро») сайтида фуқаролар барча давлат хизматларини олади — тўйни рўйхатга олишдан тортиб, солиқ тўлашгача. Ушбу сайтга 2024 йилда 111 миллион марта ташриф буюрилган.

5. Мобил иловалар: рақамли паспорт, тиббий карта, электрон почта

Дания фуқароларига қуйидаги мобил иловалар орқали хизматлар тақдим этилади:

• Ҳайдовчилик гувоҳномаси иловаси.
• Тиббий суғурта иловаси (2,9 млн юклаб олиш).
• Digital Post иловаси.
• Пул юбориш (фақат телефон рақами орқали).

6. Ишончли ва барқарор инфратузилма

Данияда барча сайтлар 24/7 тартибида ишлайди. Катта талаб юзага келган пайтларда виртуал "навбат кутиш хоналари" орқали трафик бошқарилади. Сайтлар ишдан чиқмайди, фуқаролар ҳар доим хизматга ишонади.

Рақамли ҳукуматнинг самаралари

1. Иқтисодий самарадорлик

Ҳукумат ҳисобларига кўра, рақамли хизматлар йилига 296 миллион евро (317 миллион доллар) тежаш имконини беради ва ҳужжатлар айланмаси 30% га камайган. Янги стратегия келаси 10 йилда 10 минг иш ўрнини автоматлаштиришни кўзда тутади.

2. Фуқаролар ишончи

• 91% фуқаро давлат хизматларидан қониққан.
• ЕИ га кўра, Дания 87,1 балл тўплаган (ўртача — 68,1).
• 72% фуқаро ҳукуматга ишонади (дунёда ўртача — 51%).
• 81% фуқаро шахсий маълумотлари ишончли сақланаётганини билдиради.

3. COVID-19 давридаги самарадорлик

Пандемия пайтида Дания:

• COVID-паспортларни жорий этган биринчи давлатлардан бири бўлди.
• Digital Post орқали тезкор ахборот тарқатди.
• NemKonto орқали 2 миллион фуқарога 8 кун ичида ёрдам пули тўланди.
• 60% аҳоли ҳафталик COVID тестларини топширди.
• Вакцинация тизими виртуал навбат билан барқарор ишлади.

Дания тажрибаси

Даниянинг рақамли трансформацияни амалга оширишдаги муваффақияти тасодифий эмас. Ушбу мамлакат 20 йилдан зиёд вақт мобайнида аниқ мақсадлар белгилаб, уларга изчил амал қилиб келмоқда.

Муваффақиятнинг калити эса қуйидагиларда:

• Молиявий ва ҳуқуқий асослар.
• Давлат-хусусий шериклик.
• Фуқароларни ўқитиш ва жалб қилиш.
• Инновацион технологияларни фаол жорий этиш.

Дания тажрибаси рақамли давлат қандай қилиб фуқаролар манфаати учун хизмат қилишини, вақт ва маблағни тежаши, ишончни ошириши мумкинлигини кўрсатади.